10.12.17

Enta Ternate: placha y en busca d'o chabacano


Iste cabo de semana no quereba estar-me por Manila, como he feito os dos zaguers por motivos varios. Y tampoco no podeba ir-me-ne guaire luent: 225 examens finals a correchir tienen a culpa. Asinas que ista vegada sí, he decidiu marchar ta Ternate.

Ternate ye una localidat de bells 23.000 habitants que no ye que a bells 70 kilometros de Manila, lo que se traduz en bellas 2-3 horas quan bi ha entrascadas, ye decir, quasi
siempre. Iste ye uno d'os dos lugars d'a isola de Luzón -l'atro ye o barangay u vico de San Roque en a ciudat de Cavite- an que se charra chabacano, luenga criolla castellana, en iste caso influenciada por o tagalo más que más gramaticalment. Tiengo una alumna que ye d'iste lugar y charra chabacano, y o pareixiu con o castellano fa que si charramos lento nos podamos comunicar. En primeras heba pensau en decir-le que iba a ir-ie, ta que m'introducise a chent que fable chabacano, pero dimpués pensé que ta una primera exploración millor ir a l'aventura :-)

O chabacano tiene muita vitalidat en a ciudat de Zamboanga y arredols, en a isola de Mindanao, pero no pas tanta en a resta d'os puestos an que se puet trobar. De feito, mirar
d'ascuitar chabacano en Ternate sería quasi como mirar d'ascuitar aragonés en a más grant parti de puestos de l'Alto Aragón, si no fuese porque aquí a chent ye muito más ubierta y si en demandas directament, te charran u te meten en contacto con belún que en charre. O chabacano de Ternate s'esferencia d'a resta de chabacanos en que tiene muita influencia portuguesa, pos a población d'iste lugar estió marcada por migracions castellanas, y tamién portuguesas, procedents d'as Molucas. En o video, se puede parar cuenta d'ista influyencia portuguesa en rematanzas en u, i [pleitu, salvaji] u en as frases dende o minuto 1:48 [el ma mhiju sabe platicar chabacanu / todo lo que faiá...].

Tras fer una primera gambada por o lugar, y mirar d'ascuitar una mica de chabacano -con exito radiu-, pillé un tricycle que en 10 minutetz me levó ent'os puesto d'os beach resorts, hoteletz-camping de placha paradisiacos, que son capables d'achuntar cosas de difícil trobar u bien caras en países occidentals, con atras cosas muito más humildes, y en qualsiquier caso, a muito buen pre. Ya quasi de nueitz, me pillé una cabanyeta en primera linea de placha -sí, ixa toballa d'o peix ye de yo- y me fiqué por primer vegada en l'augua, que no yera a millor de todas en estar encara en a redolada d'a bahía de Manila, pero que encara asinas feba honra, y permitiba disfrutar d'a tranquilidat y poder aliviar aire puro. Y dimpués, ixa mesma primera nueit, torné t'o
centro de Ternate en atro tricycle, an que estié bell par de horetas veyendo o lugar y tanteando a -radida- presencia d'o chabacano. Chusto yeran en fiestas d'a inmaculada concepción, asinas que podié veyer a tot lo lugar celebrando y festechando más que más en a colonial plaza d'o lugar, con una ripa de críos, bella biera por astí -encara que muito pocas- y mesmo una charanga en a carrera tanyendo o paquito el chocolatero! -probablement, a cosa más espanyola que veyé en o lugar.

Poco dimpués torné y dormié en o mío guariche-paradís. Y a l'atrol diya, malas puyar-ie, me fiqué en l'augua d'a placha y dimpués de disfrutar-ne un buen rato, torné t'o
lugar ta fer una exploración más funda. Charré con varias personas en chabacano y a una d'ellas le facié un video -o video d'alto. Tamién facié gambadas por as ilesias y por todas as carreras varias vegadas, pos o lugar, tot y que tien 23.000 habitants, ye chicot y en media horeta se puet arrecorrer de cabo a rabo (en Filipinas l'aglomeración y a percepción d'os espacios ye d'una traza que fa que tot siga más preto, pero d'isto charraré en atro post). O lugar tiene como parti más important a ilesia y a plaza central, colonials, pero tamién choca que o livel adquisitivo ye más altero que no en a media de Filipinas, si bien tampoco no plegan a estar ricos u de ritmo occidental: se veyen buenas casas, no bi ha tantos cans y os que s'i veyen no gosan d'estar arguellaus, a chent no te se queda mirando fito-fito tantas vegadas como fan con os foranos en os puestos más pobres, mesmo me trobé con un occidental en o cabo de semana, previsiblement acomodau con una muller filipina. Mesmo diría, encara que aquí a lo millor me lo soi flipando, que un porcentache no curto d'a población presentaba rasgos menos asiaticos que no en o común de Filipinas y parixeban más bien latinoamericanos.

Sobre o chabacano, que chunto con o disfrute d'a placha y relaixación con tantos examens a correchir y tanto fumo en Manila yera o motivo d'a cursa, quito as siguients dos conclusions:

(i) Se diz que alto u baxo o 30% d'a población de Ternate charra chabacano, lo que serían
arredol de 7.000 personas. Con tot y con ixo, a mía experiencia ye que a luenga común en a carrera ye o tagalo, y en o caso d'as cheneracions más chovens -menos de 15 anyos-, a luenga ye l'anglés. O chabacano lo ascuité sin demandar-lo entre os conductors de tricycles y bells botiguers, treballos que gosan de corresponder a chent pobre. A mía intuición ye que ista, como toda la resta de luengas de Filipinas -talment fueras d'o cebuano- son en peligro de disparixer debant d'a presión d'a luenga nacional, o tagalo -muitas vegadas dito por ells 'filipino'- y de l'anglés.

(ii) En a carrera, s'advierte a presencia d'o chabacano en os nombres d'os puestos: tanto carreras u mesmo edificios publicos, como estableiximientos u botigas privadas. Encara que a presencia hispanica en istos sentius ye común en tot Filipinas, aquí se nota más gran. Y mesmo en a plaza d'o lugar bi ha bella plaqueta con bella inscripción en chabacano.

(iii) Por o que diz l'hombre en o video sobre o suyo fillo y a facilidat que tien de comunicar-se con espanyols y italianos, y por o que me comenta a mía alumna, no descarto que parti d'o poder adquisitivo d'a ciudat penda de rentas de chent que tiene treballos en os que charrar chabacano y poder comunicar-se con atras luengas romances y aprender-las con facilidat siga una abantalla. Con tot y con ixo, isto no ye que una intuición.

En resumen, mirar de trobar o chabacano en Ternate ye quasi como mirar de trobar l'aragonés en a más gran parti de puestos de l'Alto Aragón, con una esferencia: en l'Alto Aragón muitas vegadas has d'ir con un contacto que te introduzca a la chent local, aquí son muito más ubiertos y si les ne demandas, ascape te presentan a belún que lo charre. Encara sin emplegar o gancho de l'alumna que he mencionau, he puesto entrar en contacto con a luenga.

No hay comentarios.: